براي ارزش اين لباس همين بس که اعلام کنيم در زمان انقلاب مشروطه مشروطه‌خواهان بختياري با اين لباس معروف تهران را فتح کردند و پايه‌هاي انقلاب مشروطه را محکم کردند.

چوقابافي

يکي از رشته‌هاي بومي صنايع دستي استان چهارمحال و بختياري چوقا بافي (چوخا بافي) نام دارد. اين هنر دستي در زمره صنايع دستي عشاير و زير گروه بافته‌هاي داري قرار دارد. چوقا (چوخا) عبا يا پوشاکي است بلند شبيه پالتو که عشاير بختياري از آن استفاده مي‌کنند، قدمت چوقا به 130 سال قبل مي‌رسد و چوقاهاي اوليه در طايفه‌اي به نام ليواس که در ايل چهار لنگ است اولين چوقاها را که ابتدا توسط بزرگان و خوانين موردپسند و استفاده قرار گرفت و در فاصله کمي به عنوان يک پوشش رسمي تمام افراد ايل بختياري قرار گرفت.

چوقا به عنوان شاخص‌ترين هنر دستي زنان عشاير بختياري است که همين ويژگي در معرفي (از نظر پوشاک) مردان بختياري را با ساير اقوام متمايز مي‌‌سازد.

 اين هنر دستي که از نظر ظرافت بسيار نازک و از ساير فرآورده نساجي سنتي کشور است که هم در فصول گرم و هم سرد به علت خاصيت هم دمايي مورد استفاده قرار مي‌گيرد.

نخ پنبه‌اي نمره 8 (در مقياس متريک) و خامه طبيعي (پشم) با نمره 10 (در مقياس متريک) مواد اوليه چوقا را تشکيل مي‌دهد.

اين بافته عشايري به دو صورت دار زميني و دستگاه پدالي (وردي) بافته مي‌شود.

در روش دار زميني بافنده پس از تهيه ريشه نخ‌هاي پنبه‌اي را به عرض 50 تا 70 سانتيمتر و طول 2 الي 2.5 متر (بسته به اندازه مورد نظر) بر روي دار زميني به صورت نوار به اندازه ذکرشده چله‌کشي مي‌نمايد سپس مانند ساير بافت‌ها براي پيزبندي و پشت پيز (ورت و پشت ورت) نصب مي‌کنند.

(تارهاي ريشه به صورت يک در ميان تنظيم و براي ايجاد دهانه بافت) سپس با استفاده از خامه‌هاي سفيد خود رنگ(سفيد اعلا) شروع به بافت مي‌کند، در بافت چوقا دو رنگ به کار مي‌رود (سفيد و سياه و سرمه‌اي) که رنگ سياه براي ايجاد نقوش خطي به کار رفته و خامه سفيد کل زمينه بافت را تشکيل مي‌دهد پس از پايان کار بافت بافنده دو تکه نوار بافته شده را به روش خاصي به يکديگر مونتاژ و متصل مي‌کنند اين اتصال طوري است که نقوش خطي و هندسي دقيقا بر پشت و روي شانه و کمر قرار گرفته و دوخت مي‌شود اين پوشاک داراي آستين يا جيب بيروني نيست بعضا پس از بافت بر روي شانه‌ها يا زير آستين آويزهاي شرابه‌اي‌(منگوله‌هاي الوان) نصب مي‌کنند.

 اين روش بافت توسط بافندگان در استان چهار محال و بختياري رايج است.

در روش دوم يعني دستگاه نساجي (پدالي – وردي) که توسط استادکاران شوشتر و دزفول در خوزستان و استادکاران در اليگودرز و ازنا در لرستان صورت مي‌پذيرد چله‌هاي پنبه‌اي بر روي دار پدالي چله دواني کرده و سپس ورد چيني دهانه بافت صورت گرفته و با رشته طناب وردها به پدال چوبي زير پاي استاد متصل مي‌گردد سپس با استفاده از ماسوره نخ‌هاي پشمي از يک طرف بافت به طرف ديگر برده و با کوبه مربوطه يک رديف را مي‌کوبند (تار و پود به هم چفت مي‌گردد) سپس دهانه بافت با حرکت پدال‌هاي زير پا عوض و ماسوره حاوي نخي در يک رديف ديگر جاي مي‌گيرد و اين امر تا پايان بافت ادامه دارد و بقيه مراحل کار در هر دو روش مشترک است.

*بهترين نوع چوقا در چهارمحال و بختياري بافت مي‌شود

چوقاهاي بافته شده در استان چهارمحال و بختياري از بهترين نوع چوقا هستند که هر طايفه از ايل سعي در مرغوبيت بافت را دارند در حال حاضر بهترين نمونه چوقا(از نظر بافت، ظرافت و ...) در اين استان متعلق به طايفه کيارسي کيومرثي) موري (مورزي) است.

چوقا را شبيه پالتو يا عبا مي‌پوشند و بلندي آن بر سر زانو مي‌رسد و لبه‌هاي آن از پايين بر روي هم مي‌افتد و به سبب فيزيک خاص فرم و ساختار آن به پوشنده آن صلابت مي‌بخشد.

رنگ‌هاي به کار رفته در چوقا سفيد و مشکي (سرمه‌اي) است که تنها خامه الوان آن (سرمه‌اي) را به سبک گياهي سنتي و با ثبات بالا رنگ‌رزي کرده و مورد استفاده قرار مي‌گيرد.

جالب اينکه در گذشته بافندگان براي بافت چوقا خامه‌ها را به روش دستي مي‌ريسيدند و به لحاظ ظرافت و باريکي زياد نخ‌هاي دست‌ريس، ريسنده با استفاده از پره چوبي (پيلي) و ايجاد سوراخ بر روي ناخن شصت دست چپ نخ‌هاي پشمي را از نظر ضخامت به صورت يکسان مي‌ريسيدند.

اما در حال حاضر مواد اوليه مصرفي را به صورت آماده از بازار تهيه مي‌کنند.

در رابطه با نقوش چوقا نقل قول‌هاي زيادي وجود دارد از جمله عده‌اي اعتقاد دارند نقوش هندسي چوقا برگرفته از شاخ‌هاي گوسفند نر بزرگ که نقش رهبري گله را به عهده دارد و نمادي از صلابت، قدرت، ايستادگي است که به مرور خطوط هندسي کمي تغيير کرده و از شکل آن دور شده است.

بافت چوقا در بيشتر نقاط بختياري شهرستان‌هاي کوهرنگ و فارسان رواج دارد و هنوز اين بافت با ارزش به عنوان پوشش رسمي مردان عشيره بختياري و در جشن‌ها، اعياد و مراسم مورد استفاده قرار دارد.

*چوقاي بختياري در فهرست آثار ملي کشور ثبت شد

معاون صنايع دستي اداره‌کل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان چهارمحال و بختياري از ثبت چوقا با قدمت 150 ساله به عنوان يازدهمين اثر ميراث معنوي در فهرست آثار ملي کشور خبر داد و اظهار کرد: چوقا به عنوان يکي از صنايع دستي عشايري استان چهارمحال و بختياري به شمار مي‌رود که در جلسه شوراي ثبت ميراث فرهنگي کشور در مورخ 15/10/93 مورد تائيد و به ثبت ملي رسيد.

مهرداد رئيسي با بيان اينکه بومي بودن، اصالت داشتن، نقوش و بافت خاص آن در منطقه از مهم‌ترين ويژگي‌هاي بارز براي ثبت اين اثر به‌شمار مي‌رود افزود: با ثبت چوقا تعداد آثار ثبت ملي ثبت شده در بخش صنايع دستي استان چهارمحال و بختياري به 11 اثر شامل نمکدان، انبر، بند تاراق (داراق)، چاقو، قيچي، نمد، لچک، وريس، قفل، گيوه و چوقا رسيده است.

*چوقا در بين قوم بختياري داراي احترام خاصي است

مديرکل ميراث فرهنگي صنايع دستي و گردشگري چهارمحال و بختياري اظهار داشت: چوقا لباس منحصربه‌فرد مردان بختياري است و براي اين لباس ارزش خاصي قائل هستند.

بهمن عسگري سوادجاني بيان داشت: مردان بختياري اين لباس را به عنوان پالتو مي‌پوشند که در حال حاضر در بين مردان قوم بختياري همه از آن استفاده مي‌کنند.

وي اظهار داشت: در جشن‌ها و مهماني‌ها که بيشتر مردان بختياري از اين لباس مخصوص استفاده مي‌کند زيبايي‌ها و اهميت آن در بين قوم بختياري بيشتر نمايان مي‌شود.

*چوقا بيان کننده گوشه‌هاي از هنرهاي زنان عشاير بختياري است

کارشناس صنايع دستي اداره‌کل ميراث فرهنگي صنايع دستي و گردشگري چهارمحال و بختياري گفت: چوقا دست‌بافته زنان عشاير بختياري است که اين لباس را با عشق و علاقه فراوان براي مردان و پسرانشان مي‌بافند.

محمدرضا طاهرپور بيان داشت: براي بافت اين چوقا زنان عشاير بختياري سختي‌هاي فراواني را به جان مي‌خرند تا بتوانند لباس مخصوص قوم خود را تهيه و بر تن مردان و پسرانشان بپوشانند.

وي تاکيد کرد: چوقاي بختياري با کد شناسايي 1/1/99/54-7 در فهرست آثار ملي کشور به ثبت رسيده است.

----------------------------

گزارش از محمد يزدان‌مهر

---------------------------

انتهاي پيام/

دریافت کد اوقات شرعی